Sabiha Gökçen: Pierwsza pilotka myśliwska i córka Atatürka

Lądując dzisiaj w Stambule, często stajemy na ziemi noszącej jej imię: Sabiha Gökçen. Dla milionów podróżnych to jedynie nazwa drugiego lotniska metropolii. Jednak za tymi podświetlanymi literami kryje się jedna z najbardziej fascynujących biografii współczesnej historii. Była nie tylko jedną z ośmiu adoptowanych córek Mustafy Kemala Atatürka, ale kobietą, która zburzyła wszelkie bariery swoich czasów.

W erze, w której kobiety w wielu częściach świata wciąż walczyły o podstawowe prawa, ona zasiadła w kokpicie i napisała historię. Została pierwszą kobietą pilotem myśliwskim na świecie osiągnięcie, które zapewniło jej miejsce w Księdze Rekordów Guinnessa oraz na plakatach US Air Force. To prawdziwa opowieść o sierocie, która stała się legendą niebios.

Od sieroty do córki ojca narodu

Sabiha przyszła na świat 22 marca 1913 roku w mieście Bursa. Jej dzieciństwo naznaczone było stratą; wcześnie straciła rodziców, Mustafę İzzeta Beya i Hayriye Hanım, i wychowywała się u starszego brata, Neşeta. Jeśli interesuje Cię to historyczne miasto, warto sprawdzić, jak wyglądają dziś koszty życia w Bursie (Turcja) 2025. Jej życie zmieniło się gwałtownie w 1925 roku, kiedy to Mustafa Kemal Atatürk, twórca Republiki Turcji, odwiedził Bursę.

Zaledwie 12-letnia Sabiha zebrała się na odwagę i podeszła do prezydenta. Jej życzenie było proste, ale wymowne: chciała się uczyć. Atatürk, poruszony jej odwagą i trudną sytuacją życiową, za zgodą brata adoptował ją i zabrał do Ankary. Od tego momentu uczęszczała do prestiżowych szkół, takich jak American Girls College w Arnavutköy czy Üsküdar American Academy.

Interesujący szczegół: nazwisko „Gökçen” otrzymała od Atatürka już 19 grudnia 1934 roku na kilka miesięcy przed rozpoczęciem szkolenia lotniczego. „Gök” oznacza po turecku „niebo”. Wyglądało to tak, jakby Atatürk już wtedy przewidział jej przyszłość.

Zew niebios: Pionierka wzbija się w górę

W maju 1935 roku Atatürk zabrał Sabihę na otwarcie szkoły lotniczej Türkkuşu (Turecki Ptak). Gdy obserwowała spadochroniarzy i szybowników, zapłonęła w niej pasja. Atatürk zauważył jej entuzjazm i powiedział: „Niebo Ci pasuje”. Wkrótce potem rozpoczęła szkolenie.

Jej talent był niezaprzeczalny. Wraz z siedmioma kolegami została wysłana na dalsze szkolenie na Krym (wówczas ZSRR), aby trenować na nowoczesnych szybowcach. Choć planowała tam również szkołę lotnictwa silnikowego, nagła śmierć jej przybranej siostry, Zehry, zmusiła ją do wcześniejszego powrotu do Turcji.

Pierwsza kobieta pilot myśliwski na świecie

Atatürk miał jednak wobec niej ambitniejsze plany. Chciał udowodnić, że tureckie kobiety mogą pełnić każdą rolę w społeczeństwie również wojskową. Ponieważ kobiety nie miały wówczas wstępu do akademii wojskowych, Sabiha otrzymała specjalne pozwolenie i unikalny mundur. W 1936 roku wstąpiła do Wojskowej Szkoły Lotniczej w Eskişehir.

Przez jedenaście miesięcy trenowała równie ciężko jak jej koledzy. Dziś, choć wyzwaniem bywa nawet egzamin na prawo jazdy w Turcji, Sabiha już 25 lutego 1936 roku po raz pierwszy samodzielnie zasiadła za sterami samolotu silnikowego. Jej szkolenie zakończyło się udziałem w manewrach wojskowych w Tracji i nad Morzem Egejskim. W 1937 roku zapisała się w historii: jako pilotka wzięła udział w operacji wojskowej w Tunceli, stając się oficjalnie pierwszą na świecie kobietą pilotem myśliwskim.

Sabiha Gökçen stała się ostatecznym symbolem nowoczesnej kobiety tureckiej, która potrafiła odnaleźć się w tradycyjnie męskich domenach, inspirując kolejne pokolenia do walki o swoje marzenia.

Życie pełne odznaczeń

Kariera Sabihy Gökçen nie zakończyła się w latach 30. Wylatała łącznie ponad 8 000 godzin i odbyła 32 misje bojowe. Jej nazwisko zyskało międzynarodowe uznanie i szacunek.

Do jej najważniejszych wyróżnień należą:

• Złoty Medal FAI (1991): Przyznany przez Międzynarodową Federację Lotniczą za wybitne osiągnięcia w lotnictwie.
• The Eagles (1996): Podczas ceremonii w bazie lotniczej Maxwell w USA została uhonorowana jako jeden z „20 lotników, którzy napisali historię świata”. Była jedyną kobietą na plakacie upamiętniającym te legendy.
• Order Orła Białego: Najwyższe odznaczenie wojskowe ówczesnej Jugosławii.

Swojego ostatniego lotu dokonała w wieku 83 lat. W 1996 roku w towarzystwie francuskiego pilota Daniela Actona wzniosła się w maszynie Falcon 2000, udowadniając po raz ostatni, że pasja do latania nie zna granic wieku.

Dziedzictwo: Lotnisko Sabiha Gökçen

Sabiha Gökçen zmarła 22 marca 2001 roku, dokładnie w swoje 88. urodziny, w Ankarze. Tuż przed śmiercią dostąpiła zaszczytu, który uczynił jej imię nieśmiertelnym. W styczniu 2001 roku Stambuł otworzył swój drugi międzynarodowy port lotniczy po stronie azjatyckiej i nazwał go jej imieniem.

Dziś Sabiha Gökçen International Airport (SAW) jest jednym z najważniejszych węzłów komunikacyjnych w regionie. Nie tylko łączy podróżnych ze światem, ale codziennie przypomina o kobiecie, która udowodniła, że niebo nie ma granic. Kiedy następnym razem tam wylądujesz być może sprawdzając, jak uzyskać paszport turecki 2025 pomyśl o tej pionierce, która przetarła szlaki dla tak wielu osób.

Jej życie pozostaje inspiracją, szczególnie podczas tureckich świąt narodowych, kiedy celebrowane są osiągnięcia Republiki i jej najwybitniejszych obywateli.