Inhoudsopgave
Yunus Emre, een beroemde Turkse dichter en denker die leefde in de dertiende en veertiende eeuw, wordt algemeen erkend als een van de meest prominente soefi-figuren uit Anatolië. Zijn poëzie, geschreven in eenvoudig maar diepzinnig Turks, werd buitengewoon populair in een tijd waarin literaire werken meestal in het Perzisch of Arabisch werden geschreven.
Zijn verzen, die dicht aanleunen bij de spreektaal waarmee hij de mensen in Centraal- en West-Anatolië aansprak, raken ook nu nog miljoenen lezers. Meer dan zeven eeuwen na zijn overlijden blijven zijn kernboodschappen van liefde, barmhartigheid en de mens beminnen omwille van de Schepper verrassend actueel.
Anno 2025 is Yunus Emre’s nalatenschap levendiger dan ooit: in april 2025 werd in Turkije een handschrift uit 1492 van de Yunus Emre Külliyatı, met onder meer “Risaletü’n-Nushiyye” en ruim tweehonderd gedichten, opnieuw onder de aandacht gebracht. In Eskişehir en andere steden worden jaarlijks culturele weken, tentoonstellingen en symposia aan hem gewijd, en het Yunus Emre Külliyesi en museum in de wijk Yunus Emre (Mihalıççık, Eskişehir) is het hele jaar door gratis te bezoeken tussen 09.00 en 17.00 uur.
Ook internationaal blijft zijn stem klinken. Via het Ministerie van Cultuur en Toerisme van Turkije en het daaraan verbonden Yunus Emre Enstitüsü worden zijn gedachtegoed en de Turkse taal wereldwijd gepromoot. In 2025 volgden tienduizenden cursisten in tientallen landen Turkse taallessen en culturele programma’s waarin de poëzie van Yunus Emre een belangrijke inspiratiebron vormt.
Om Yunus beter te begrijpen helpt het om te weten hoe de Turken moslim werden en hoe Anatolië zich ontwikkelde tot een kruispunt van soefi-orden, mystieke dichters en volkse vroomheid.
Belangrijke introductie
Ik heb een diepe bewondering voor Yunus Emre en zijn poëzie. Er zit een onbeschrijfelijke kwaliteit in zijn verzen die ze onmiddellijk herkenbaar maakt en mij telkens weer in verwondering achterlaat.
Als inwoner van Eskişehir, de stad die nauw met Yunus Emre wordt geassocieerd, en als gepassioneerd liefhebber van Turkije, Eskişehir en Yunus Emre zelf, heb ik besloten een aantal van zijn meest diepzinnige gedichten in het Nederlands te vertalen. Mijn doel is om Yunus Emre’s wijsheid met een breder publiek te delen, zodat ook Nederlandstalige lezers zijn tijdloze lessen kunnen proeven.
Voor deze vertalingen heb ik gebruikgemaakt van het officiële poëzieboek over Yunus Emre, uitgegeven door de provinciale directie van het Ministerie van Cultuur en Toerisme van Turkije in Eskişehir, in combinatie met mijn eigen, jarenlange kennis van het Turks. Tijdens het hele proces lag mijn focus niet alleen op het behouden van de essentie en betekenis van elk gedicht, maar ook op het gebruik van heldere, toegankelijke taal in plaats van een louter letterlijke weergave.
Ik heb bovendien enkele tekeningen gemaakt die geïnspireerd zijn op de gedichten van Yunus. Ben je gefascineerd door soefi-poëzie, dan zullen waarschijnlijk ook de mystieke verzen van Rumi je aanspreken. Ik hoop dat je geniet van zowel de beelden als de vertalingen hieronder.
Eerste gedicht
Allahs aanwezigheid vervult de wereld wijd,
maar Zijn ware wezen blijft voor velen uit het zicht.
Zoek naar binnen, misschien zie je dan een teken,
want de waarheid in jezelf is altijd echt en licht.
De wereld daarbuiten blijft grotendeels onbekend,
hier op aarde laten we onze daden naar de hemel gaan.
Verbanning brengt pijn, een steen zo zwaar op het hart,
wie eenmaal is vertrokken, zal nooit meer hier bestaan.
Dus laten we vrienden zijn en het leven vergulden,
elkaars lasten verlichten telkens als we elkaar zien.
Laat ons geliefden zijn, kostbare zonneschijn voor elkaar,
want deze aarde is voor iedereen, niet alleen voor mij misschien.
Yunus spreekt eenvoudig, zodat iedereen kan luisteren,
zijn woorden raken het hart, kom dichterbij.
Leef goed en nederig zolang je op deze aarde bent,
want niemand blijft hier voor altijd, zelfs niet jij of ik.
Yunus Emre Poëzie (Tweede Gedicht)
Wanneer ik mijn gezicht op de grond leg in nederige buiging,
zie ik een halve maan die hoog aan de hemel schijnt.
Winter en zomer buigen voor de lente die komt,
elke dag wordt dan een feest dat mijn ziel omschijnt.
Laat geen wolk ooit durven deze maan te verbergen,
zij lacht helder, met een stralende ijver zo fijn.
Van aarde tot hemel stort haar glans zich uit,
zoals sterren die in het maanlicht dansend zijn.
Uit de stille kamer van het hart
licht een straal op die elke duisternis verdrijft.
Hoe kan die kamer, zo helder en diep,
nog schaduw herbergen als het licht er al verblijft?
Mijn maan is hier, op deze aardse plek;
waarom de wijde hemel zoeken, als zij hier al straalt?
Genade regent op mij neer, mijn blik wijkt niet af
van dit land waar Gods zegeningen overal zijn neergedaald.
De profeet Jona had velen die op God vertrouwden,
en ook Yunus buigt met liefde zijn hoofd, verlicht van last.
In de gloed van Gods liefde vindt hij bloei en rust,
geleid door dat licht wordt zijn geest tot vrijheid gepast.
Derde gedicht
Kennis is meer dan wat het oog kan zien;
ware wijsheid is jezelf te kennen, diep vanbinnen.
Als je je eigen ziel niet herkent,
wat is dan de waarde van alle kennis die je kunt winnen?
Lezen heeft een doel dat verder reikt dan woorden;
het is waarheid zoeken, niet alleen een naam onthouden.
Als je leest maar niet op zoek gaat naar die waarheid,
gaat de ware bedoeling van het lezen aan je voorbij, onhouden.
Zeg niet snel: “Ik lees en begrijp het”,
of: “In gehoorzaamheid sta ik sterk en rechtop”.
Als je de kern van de waarheid nog niet hebt herkend,
blijft je tijd op aarde een weg zonder terugtocht.
Vier boeken mogen duizenden waarheden bevatten,
in één enkele letter kan er duizend verscholen zijn.
Maar als je die duizend in die ene letter niet ziet,
wat is dan lezen waard, zeg mij, vriend van het mijn?
Negenentwintig letters, van begin tot eind,
en toch blijft de essentie voor de mens verborgen.
“Meester, zijn het er duizend?” vraag je blij,
maar begrijp je ook de betekenis die je ziel moet zorgen?
Yunus Emre zegt het duidelijk, helder en luid:
“Al maak je duizend keer de pelgrimstocht naar dat huis zo gezegend,”
toch is, als je mij vraagt wat het hoogste doel van zoeken is,
de pelgrimstocht naar het hart alles wat er werkelijk toe doet, zegenend.
Vierde gedicht
Luister vrienden, zo dierbaar, met een aandachtig hart;
de stralende gloed van liefde is altijd dichtbij.
Een hart dat nooit door liefde is aangeraakt,
blijft koud en levenloos, zonder genade of nabijheid.
Wat kan er bloeien in harten hard en koud?
Hoewel hun woorden zacht lijken als ze beginnen,
veranderen ze al snel in scherpe verwijten;
van zachte fluistering tot luid geschreeuw in binnenste zinnen.
In de liefde branden zielen met vurige gloed,
smelten zij als was, zacht en zoet van aard.
Maar harten van steen, donker en zwaar,
missen de warmte waar ieder levend hart naar staart.
Degenen die Gods wijsheid ruim en diep doorgronden,
zijn als oceanen, onmetelijk en snel.
Toegewijden en wijzen moeten die diepte betreden,
om schatten omhoog te halen, geleid door dat spel.
Tot zulke wijzen hebben wij vaak onze toevlucht gezocht,
op zoek naar parels van inzicht en gedacht.
Alleen een kenner herkent hun ware glans,
en kent de waarde van parels, nieuw en zacht.
Muhammad, met zijn diep verstaan en band,
doorgrondde Gods alomvattende genegenheid.
Gods barmhartigheid is overal helder te zien,
zolang de harten open zijn en vrij van trots en strijd.
Wijze zielen schrijven woorden, zwart op bleek papier,
verhalen op perkament, een geschiedenis in schrift gezet.
Maar mijn geheiligde verzen, zo puur en waar,
zijn gegrift in harten die opnieuw in liefde zijn gewet.
Vijfde gedicht
In graven vond ik volkeren die ooit leefden,
machtig en groots, zoveel hadden zij gegeven.
Moedige zielen, hun verhalen ongezegd,
onder hen jong en oud, voorbij aan dit leven.
Ministers, leraren, helden van weleer,
allen zijn gegaan en keren nooit meer terug.
Hun dagen zijn nu gehuld in eindeloze nacht,
met andere gevangenen van de dood delen zij hun rust.
Hun pad was recht, zij weken nooit bewust af;
met hun pennen spraken zij, wat er ook gebeurde.
Hun stemmen zouden klinken als nachtegaalgezang,
nu rusten in de graven de wijzen en de vorsten, ongekneurd.
Tranen zijn vergoten, door hoog en laag,
voor deze leiders wier einde hen deed vallen.
In elk graf ligt een boog gebroken en stil;
voor dappere mannen was de dood het laatste allen.
Paarden deden stofwolken opwaaien in hun spoor,
trommels sloegen hard tijdens hun tochten en strijd.
Hun macht boog ooit zowel land als zee,
en toch rusten zij nu in de grot van de dood, buiten de tijd.
Lees ook: Nazim Hikmet Gedichten
Zesde gedicht
Wij zijn het rijk van kennis binnengegaan,
de geheimen van het lichaam zijn ons ontsluierd.
Met de hemel als spin en de aarde geplooid om ons heen,
ontvouwen zich onder zeventigduizend sluiers de geheimen meteen.
Alles in dit lichaam hebben wij verkend en omvat,
wat verborgen leek, werd in ons wezen gevat.
Nacht en dag volgen de unieke banen van de planeten,
heilige woorden zijn gegrift op oude tafelen en stenen.
De tocht van Mozes, de glorie van de tempel,
Israfil’s trompet die het laatste verhaal zal vertellen;
al deze wijsheid wordt uiteindelijk in het lichaam herkend.
Thora, Psalmen en het verhaal van de Koran,
alles wat deze boeken zonder falen verkondigen,
hun diepste waarheden zoeken geen sluier meer,
want zij worden in het lichaam opnieuw gevonden en bezongen.
Iedereen erkent dat de woorden van Yunus kracht bezitten;
zoek de waarheid, zij is helder te zien.
Je hoeft niet hoger te reiken dan de hemelmaat,
want in dit lichaam weerspiegelt zich het hele bestaan bovendien.
Zevende gedicht
Laten we eindeloos spreken over Allah, de Ene,
laten we de daden van mijn Heer als tekenen erkennen.
Laten we onvermoeibaar reizen langs de weg van het leven,
laten we op de sporen van mijn Heer Zijn tekenen herkennen.
Net wanneer je denkt dat alles je overweldigt,
begint plotseling het gordijn langzaam op te gaan.
Hulp verschijnt op precies het juiste moment;
laten we zien wat mijn Heer doet, en daarin Zijn genade verstaan.
Wat deed Yunus, vraag je, wat was zijn plan?
Hij vond een rechte weg en greep de hand van een gids vast.
Door aandachtig te kijken naar het werk van Allah,
ziet hij in alles wat gebeurt de tekens van Gods macht.
Achtste gedicht
Laat zelfs de doven hun oor lenen aan de stilte,
want voor de ziel is haar openbaring kostbaar en teder.
Wij hebben begrepen zonder ooit te hoeven horen;
zonder dit begrip zou de schepping geen angst nog eer verteren.
Wat men rijkdom noemt, verandert voor de zoeker vaak in schaarste;
wie werkelijk zoekt, verliest het zicht op bezit en de aardse vaartste.
Wij omarmden de liefde en werden vurige minnaars;
wij ontvingen liefde en werden geliefden, zoals je ziet.
In elk ogenblik dat je jezelf vergeet in die liefde,
heeft niemand tijd om zich in verveling terug te trekken, niet.
God heeft de mensen verdeeld in tweeënzeventig talen,
zo ontstonden vrees en grenzen tussen de vele volken.
Maar de nederige Yunus vult de aarde en de wijde lucht;
onder elke steen ligt een spoor van Mozes, dat niet wordt verzwegen of verdonkerd.
Negende gedicht
Onze leefregels staan op zichzelf, zonder gelijke;
er is geen ander geloof in het land dat zo ons fundament is.
Onze weg wijkt af van tweeënzeventig richtingen;
in talloze tekens vinden wij onze verbindingen,
zij verschijnen in deze wereld en in de komende bestemmingen.
Zonder dat we water over lichaam of kleding laten stromen,
zonder beweging van hand, van voet of van houding,
beginnen wij toch in eerbied onze innerlijke wassing en ontvouwing.
Of het nu bij de Ka’ba is, in een moskee of in stille gebeden,
ieder mens draagt zijn eigen ziekte en genezing mee.
Wie is wie, welke tekenen zijn waar?
Het antwoord kent niemand ten volle, alleen God ziet alles mee.
Morgen zal blijken wie zich van het ware geloof verwijderde,
en wie het stevig in zijn hart heeft bewaard.
Yunus, verjong je ziel, bewaar je vrienden diep in je hart,
erken deze kracht en luister naar wat de fluisteringen van liefde je verklaart.
Tiende gedicht
Uit de waarheid vloeit deze drank voort, zo zoet;
wij drinken ervan en roepen: Allah-u Akbar.
Op de uitgestrekte oceaan van Gods macht varen wij voort,
met elke slag van de riemen roepen wij: Allah-u Akbar.
Voorbij heuvels en donkere eikenbossen,
voorbij wijngaarden en tuinen ontwaken wij weer.
Onze reis wordt gezegend met gezondheid en zin;
iedere stem juicht dan: Allah-u Akbar, keer op keer.
Van droogte worden wij verzadigd en nat,
vleugels ontspruiten, als vogels vinden wij onze vlucht.
Wij duiken in de zee van liefde en het huwelijk,
naar de hemel stijgen onze liederen: Allah-u Akbar, in de lucht.
Op naar nieuwe landen die wij leren kennen,
in alle harten planten wij onze kern en betekenis neer.
Betekenissen die eens in Tabuk zichtbaar werden,
verschijnen op ons pad, en wij zeggen: Allah-u Akbar, steeds weer.
Kom, laat ons geliefde vrede aanwakkeren;
wees geen vreemdeling, maar kom dichterbij en blijf.
Getraind en zonder angst stijgen wij te paard;
in onze triomf klinkt: Allah-u Akbar, overal waar je blijft.
Als een rivier hebben wij de vlakte gevormd,
wij hebben de zee bevaren in vreugde, niet tevergeefs.
Daarna keerden wij terug in overvloed, als regen die daalt;
ondergedompeld in genade zingt de wereld: Allah-u Akbar, steeds weer opnieuw.
Als dienaren aan de deur van Tabituk’s huis
is Yunus, de arme, niet langer ruw en rauw.
Hij is tot in de kern verfijnd en gegaard;
in voltooiing prijst hij zijn Heer met: Allah-u Akbar, vol trouw.
