İçindekiler
Bir yakınını kaybetmek, insan hayatının en zorlu deneyimlerinden biridir. Ancak bu acı sürece, özellikle Türkiye’de bir mülk söz konusuysa, genellikle ikinci bir şok eşlik eder: Türk bürokrasisi. Birçok yabancı yatırımcı veya emekli, kendi ülkelerinde hazırladıkları vasiyetnamenin (Testament) Antalya’daki yazlık veya İstanbul’daki daire için de otomatik olarak geçerli olacağını varsayar. Bu, size pahalıya patlayabilecek tehlikeli bir yanılgıdır.
Gerçek şu: Türkiye sınırları içindeki gayrimenkuller, vatandaşlığınız ne olursa olsun, istisnasız olarak Türk Hukuku’na tabidir. Doğru belgeler olmadan banka hesapları dondurulur, tapu kayıtlarına şerh konulur ve varlıklar kilitlenir. Bu rehberde, 2025 veraset ve intikal vergisi oranlarıyla güncellenmiş veriler ışığında, sizi Türk miras hukukunun labirentinden sağ salim çıkaracak haritayı çiziyoruz.
Temel İlke: Yabancılar İçin Oyunun Kuralları
Türk hukuk sistemi İsviçre Medeni Kanunu’nu model almıştır ve katı bir şekilde laiktir. Yani sanılanın aksine, devlet mahkemelerinde dini hukuk kuralları uygulanmaz. Prensip olarak yabancı mirasçılar ile Türk vatandaşları eşittir. Ancak bilmeniz gereken hayati bir ayrım vardır:
- Taşınır Mallar (Para, Araba, Hisse Senedi): Bu varlıklar için, vefat eden kişinin kendi ülkesinin hukuku uygulanabilir. Ancak bunun için vasiyetnamede açık bir hüküm bulunmalı veya mahkemenin onayı alınmalıdır. Örneğin, bir araç söz konusuysa, devir işlemleri için Türkiye’de Araç Sigortası ve ruhsat süreçlerine hakim olmanız gerekir.
- Taşınmaz Mallar (Gayrimenkul): İşte burada “Lex rei sitae” (Malın bulunduğu yer hukuku) ilkesi devreye girer. Türkiye toprağındaki her mülk için Türk Miras Hukuku geçerlidir. İngiltere veya Almanya’da hazırladığınız ve Türk hukukundaki “Saklı Pay” kurallarını ihlal eden bir vasiyetname, Türkiye’de geçersiz sayılabilir.
Bürokratik işlemlerde, özellikle aile bağlarını kanıtlarken, Türkiye’de Evlilik Rehberi yazımızda bahsettiğimiz gibi, belgelerin doğru tercümesi ve Apostil onayı kritik öneme sahiptir.
Yasal Paylaşım Oranları: Pasta Nasıl Bölünür?
Eğer geçerli bir vasiyetname yoksa, Türk Medeni Kanunu devreye girer. Sistem, çekirdek aileyi koruma üzerine kuruludur.
Senaryo 1: Eş ve Çocuklar
En sık karşılaşılan durumdur. Hayatta kalan eş ve çocuklar mirası şu şekilde paylaşır:
- Eş: Mirasın 1/4’ü (%25).
- Çocuklar: Mirasın 3/4’ü (%75), kendi aralarında eşit olarak bölünür.
Senaryo 2: Eş ve Anne Baba (Çocuk Yok)
Vefat eden kişinin çocuğu yoksa, miras yukarıya (ebeveynlere) gider:
- Eş: Mirasın 1/2’si (%50).
- Anne/Baba (veya kardeşler): Mirasın diğer 1/2’si (%50).
Senaryo 3: Çocuk Yok, Anne Baba Yok
Bu durumda büyükanne ve büyükbabalar devreye girer:
- Eş: Mirasın 3/4’ü (%75).
- Büyükanne/Büyükbaba: Mirasın 1/4’ü (%25).
Eğer hiç akraba yoksa, mirasın tamamı eşe kalır. Eş de yoksa, miras devlete (Hazine’ye) geçer.
Süreç: Adım Adım Veraset İlamı
Mirası yasal olarak üzerinize alabilmenizin anahtarı Veraset İlamı (Mirasçılık Belgesi) denen belgedir. Bu belge olmadan bankadaki tek bir kuruşa bile dokunamazsınız. Yabancılar için bu süreç, yerlilere göre biraz daha çetrefillidir.
Adım 1: Kendi Ülkenizden Belgeleri Toplayın
Kim olduğunuzu ve ölen kişiyle bağınızı kanıtlamanız şarttır. Şunları hazırlayın:
- Ölüm Belgesi (Formül C): Uluslararası geçerliliği olan veya Apostil şerhi içeren belge.
- Veraset İlamı (Kendi Ülkenizden): Kendi ülkenizdeki yasal durumu gösterir.
- Nüfus Kayıt Örneği / Doğum Belgeleri: Akrabalık bağını kanıtlamak için.
Tüm yabancı belgeler Türkçe’ye tercüme edilmeli ve Türkiye’deki bir noter veya Türk Konsolosluğu tarafından onaylanmalıdır.
Adım 2: Sulh Hukuk Mahkemesi (Kritik Detay)
Burada “Saha Tecrübesi” (Practitioner Lens) devreye giriyor: Türk vatandaşları mirası devralmak için sadece bir notere gidip 15 dakikada işlem yapabilirler. Ancak yabancılar için noterler genellikle işlem yapmaz. Çünkü Nüfus Müdürlüğü sistemlerinde yabancıların soy bağları otomatik olarak görünmez. Bu yüzden doğrudan Sulh Hukuk Mahkemesi‘ne başvurmanız gerekir. Mahkeme süreci, belgelerin incelenmesi ve karşılıklılık ilkesinin (mütekabiliyet) kontrolü nedeniyle birkaç hafta ile birkaç ay sürebilir.
Adım 3: Veraset ve İntikal Vergisi
Tapuyu üzerinize almadan önceki son engel vergi dairesidir. İyi haber şu ki, Türkiye’de veraset vergisi oranları Avrupa’ya kıyasla oldukça makuldür. Beyannamenin, ölüm Türkiye’de gerçekleştiyse 4 ay, yurtdışında gerçekleştiyse 6 ay içinde verilmesi gerekir.
2025 Yılı Veraset ve İntikal Vergisi Oranları:
| Vergi Oranı | Miras Payı Değeri (Matrah) |
|---|---|
| %1 | İlk 2.400.000 TL için |
| %3 | Sonraki 5.700.000 TL için |
| %5 | Sonraki 12.000.000 TL için |
| %7 | Sonraki 24.000.000 TL için |
| %10 | 44.100.000 TL üzerindeki tutarlar için |
Ayrıca 2025 yılı için önemli muafiyetler (istisna tutarları) mevcuttur: Çocuklar ve eş için kişi başı 2.316.628 TL vergiden muaftır. Eğer çocuk yoksa ve sadece eş mirasçıysa, bu muafiyet 4.636.103 TL‘ye kadar çıkar. Bu süreçte oluşabilecek sağlıkla ilgili bürokratik işlemler veya sigorta detayları için Türkiye’de Sağlık Sigortası rehberimize göz atabilirsiniz.
Pratik Sahadan İpuçları: Nerede Takılabilirsiniz?
1. Vergi İlişiği Kesme Belgesi
Vergiyi ödemeden Tapu Müdürlüğü işlem yapmaz. Vergi dairesinden “Veraset ve İntikal Vergisi İlişik Kesme Belgesi” almanız zorunludur. Bu belge olmadan tapu dairesine gitmeyin, geri çevrilirsiniz.
2. Elbirliği Mülkiyeti Tuzağı
Miras kaldığında, mülk otomatik olarak “Elbirliği Mülkiyeti” (İştirak Halinde Mülkiyet) olarak tescil edilir. Bu şu demektir: Satış yapmak için tüm mirasçıların imzası gerekir. Eğer mirasçılardan biri bile imza atmazsa, mülk satılamaz. Anlaşmazlık durumunda “İzale i Şüyu” (Ortaklığın Giderilmesi) davası açılır ve mülk devlet eliyle ihalede satılır; genellikle de piyasa değerinin altında gider.
3. Saklı Pay (Pflichtteil)
Yabancı bir vasiyetnameniz olsa bile, Türk hukukundaki “Saklı Pay” kurallarını ihlal edemezsiniz. Türkiye’de çocukları mirastan tamamen mahrum bırakmak (evlatlıktan reddetme gibi çok özel durumlar hariç) neredeyse imkansızdır. Saklı payları ihlal edilen mirasçılar “Tenkis Davası” açarak haklarını geri alabilirler.
Son Söz
Cenaze işlemleri ve yas süreci zaten yeterince zorken, hukuki karmaşayla uğraşmak yıpratıcı olabilir. Türkiye’de miras hukuku karmaşık görünse de, mantıklı bir sisteme oturmuştur. En önemli tavsiyemiz: Mülk sahibiyseniz, işleri şansa bırakmayın. Türkiye’de geçerli, noter onaylı bir vasiyetname hazırlatmak veya mirasçılarınızı önceden bilgilendirmek, onları aylar süren mahkeme koridorlarından kurtaracaktır.
