Inhoudsopgave
Sultan Murad V wordt beschouwd als een van de meest fascinerende en tegelijkertijd tragische figuren in de Ottomaanse geschiedenis. Hij onderscheidt zich van alle andere heersers door een bijzonder kenmerk: hij was de enige sultan die lid werd van een vrijmetselaarsloge.
Zijn regeringsperiode was echter van korte duur. Na de afzetting en de mysterieuze dood van zijn oom, Sultan Abdülaziz, nam Murad V de macht over. Kort daarna leed hij echter aan een ernstige zenuwinzinking, wat leidde tot zijn spoedige afzetting.
De afkomst en familie van Sultan Murad V.
Sultan Murad V stamde af van de Ottomaanse dynastie, waarvan de lijn teruggaat tot Ertuğrul Gazi. Wie meer wil weten over de wortels van deze dynastie, kan terecht in onze Söğüt reisgids. Zijn directe bloedlijn leest als een overzicht van de wereldgeschiedenis:
Hij is Sultan Murad V, zoon van Abdülmecid I, zoon van Sultan Mahmud II, zoon van Abdülhamid I, zoon van Ahmed III, zoon van Mehmed IV, zoon van Ibrahim I, zoon van Ahmed I, zoon van Mehmed III, zoon van Murad III, zoon van Selim II, zoon van Süleyman de Prachtlievende, zoon van Selim I, zoon van Bayezid II, zoon van Mehmed de Veroveraar (Fatih), zoon van Murad II, zoon van Mehmed I, zoon van Bayezid I, zoon van Murad I, zoon van Orhan Gazi, zoon van Osman Gazi, zoon van Ertuğrul Gazi.
Het vroege leven van Sultan Murad V.
Sultan Murad V werd geboren in het Çırağan paleis en kreeg een uitmuntende opleiding. Naast de studie van de Heilige Koran en de Hadith, leerde hij Frans en bekwaamde hij zich in het pianospelen.
De sultan bestudeerde bovendien Franse literatuur en Turkse retorica, en toonde een sterke aanleg voor poëzie en muziek. Zijn interesse in de westerse cultuur was uitgesproken, wat hem onderscheidde van veel van zijn voorgangers.
Ook architectuur en kunst fascineerden de jonge prins. Hij gaf aanzienlijke bedragen uit aan de bouw en renovatie van zijn landgoed in Kurbağalıdere (Kadıköy), waar hij vaak verbleef. Volgens verslagen was prins Murad een bedachtzaam karakter die veel tijd doorbracht in geestelijke verzonkenheid en af en toe neigde naar melancholie.
Een vormende gebeurtenis was zijn deelname aan de Europese reis van zijn oom, Sultan Abdülaziz, in 1867. Tijdens deze reis won Şehzade (prins) Murad de bewondering van Europese royals, waaronder Napoleon III en koningin Victoria, dankzij zijn liberale ideeën en openheid voor verwestering. Hij raakte bovendien nauw bevriend met de toenmalige Prince of Wales, de latere koning Edward VII.
In deze periode legde prins Murad contacten met de Jonge Ottomanen en trad hij een unicum voor het Ottomaanse vorstenhuis toe tot de vrijmetselarij. Hij werd lid van de loge Proodos (Vooruitgang) en stelde later voor om een eigen Turkstalige loge op te richten onder de naam “Envar ı Åžarkiye” (Lichten van het Oosten), waarin de rituelen in het Turks zouden worden uitgevoerd een plan dat echter nooit werd gerealiseerd.
Zijn oom, Sultan Abdülaziz, observeerde deze ontwikkelingen met argwaan. Hij verscherpte de controle op Murad en beperkte zijn bewegingsvrijheid aanzienlijk. De prins mocht het paleis vaak alleen in gesloten koetsen verlaten en had voor elk uitstapje toestemming nodig.
Ondanks deze isolatie bereidde Murad zich voor op zijn toekomst en gaf hij een Franse advocaat in het geheim de opdracht om een grondwet te ontwerpen die hij bij zijn troonsbestijging wilde invoeren. Sultan Abdülaziz overwoog de troonopvolging te wijzigen om Murad te passeren, maar kon dit voor zijn eigen val niet meer uitvoeren.
De korte regeringsperiode van Sultan Murad V.
Sultan Murad V kwam op 30 mei 1876 aan de macht nadat hervormingsgezinde staatslieden zijn oom Sultan Abdülaziz hadden afgezet.
De omstandigheden van zijn troonsbestijging waren echter traumatisch. Slechts enkele dagen na de machtsovername werd de afgezette Sultan Abdülaziz dood aangetroffen. Hoewel er officieel sprake was van zelfmoord, vreesde Murad V dat men hem zou aanzien voor de opdrachtgever van een moord. Deze schok veroorzaakte bij hem een zware zenuwinzinking. De symptomen waren zo ernstig dat hij bij vlagen zijn eigen ministers niet meer herkende.
De situatie was kritiek: de traditionele ceremonie van de zwaardgording (het Ottomaanse equivalent van een kroning) en de accreditatie van buitenlandse ambassadeurs moesten worden uitgesteld. Een ontboden Oostenrijkse psychiater, Dr. Leidesdorf, onderzocht de sultan, maar kon geen snelle genezing in het vooruitzicht stellen, aangezien Murad werd gekweld door schuldgevoelens en achtervolgingswaanzin.
Gezien de onbekwaamheid van de sultan om te regeren, wendden de ministers zich tot zijn broer, prins Abdülhamid. Deze verkeerde in goede geestelijke en lichamelijke gezondheid. Nadat de Sjeik al Islam (Şeyhülislam) een fatwa had uitgevaardigd die bevestigde dat een geesteszieke heerser niet kon regeren, werd Murad V op 31 augustus 1876 afgezet.
Zijn regeringsperiode had slechts 93 dagen geduurd de kortste van alle Ottomaanse sultans. Zijn broer besteeg de troon als Sultan Abdülhamid II.
Het leven na de afzetting
Na zijn afzetting werd Murad V met zijn gezin onder huisarrest geplaatst in het Çırağan paleis. Interessant genoeg verbeterde zijn psychische toestand aanzienlijk na ongeveer negen maanden rust.
Desondanks bleef hij een gevangene. Zijn aanhangers, waaronder de journalist Ali Suavi, probeerden hem herhaaldelijk te bevrijden en opnieuw op de troon te zetten (noemenswaardig is het zogenaamde Çırağan incident). Al deze pogingen faalden echter en leidden er alleen maar toe dat Sultan Abdülhamid II de veiligheidsmaatregelen en de isolatie van zijn broer verder verscherpte. Murad bracht in totaal 28 jaar in gevangenschap door.
Overlijden en nalatenschap
Sultan Murad V, die in zijn latere jaren aan diabetes leed, overleed op 29 augustus 1904 in het Çırağan paleis. Zijn begrafenis vond plaats zonder staatsvertoon en zonder officiële aankondiging, om publieke aandacht te vermijden.
Zijn lichaam werd ritueel gewassen in het Topkapi paleis en vervolgens in een stille processie naar de Hidayet moskee in Bahçekapı gebracht. Hij vond zijn laatste rustplaats in het mausoleum van de Nieuwe Moskee (Yeni Cami) in Istanbul, aan de zijde van zijn moeder Şevkefza Sultan.
De tragische geschiedenis van Murad V laat zien hoe persoonlijke kwetsbaarheid en politieke intriges het lot van een wereldrijk konden beïnvloeden, lang voordat figuren zoals internationale studenten of moderne politici de brug tussen Oost en West opnieuw zouden slaan.
Was Sultan Murad V echt een vrijmetselaar?
Ja, Murad V trad toe tot de vrijmetselarij. Hij was lid van de loge Proodos en had plannen om een Turkstalige loge genaamd Envar-ı Şarkiye op te richten.
