Πίνακας περιεχομένων
Ο Σουλτάνος Μουράτ Ε’ θεωρείται μία από τις πιο συναρπαστικές και ταυτόχρονα τραγικές μορφές της οθωμανικής ιστορίας. Ξεχωρίζει από όλους τους άλλους ηγεμόνες κυρίως λόγω μιας ιδιαιτερότητας: ήταν ο μοναδικός Σουλτάνος που υπήρξε μέλος τεκτονικής στοάς.
Η βασιλεία του, ωστόσο, ήταν βραχύβια. Μετά την εκθρόνιση και τον μυστηριώδη θάνατο του θείου του, Σουλτάνου Αμπντούλ Αζίζ, ο Μουράτ Ε’ ανέλαβε την εξουσία, αλλά λίγο αργότερα υπέστη σοβαρή νευρική κρίση, η οποία οδήγησε στη σύντομη καθαίρεσή του.
Η καταγωγή και η οικογένεια του Σουλτάνου Μουράτ Ε’
Ο Σουλτάνος Μουράτ Ε’ προερχόταν από την οθωμανική δυναστεία, η γραμμή της οποίας ανάγεται στον Ερτογρούλ Γαζή. Η άμεση γενεαλογία του διαβάζεται σαν ένας κατάλογος της οθωμανικής ιστορίας:
Είναι ο Σουλτάνος Μουράτ Ε’, γιος του Αμπντούλ Μετζίτ Α’, γιου του Μαχμούτ Β’, γιου του Αμπντούλ Χαμίτ Α’, γιου του Αχμέτ Γ’, γιου του Μεχμέτ Δ’, γιου του Ιμπραήμ Α’, γιου του Αχμέτ Α’, γιου του Μεχμέτ Γ’, γιου του Μουράτ Γ’, γιου του Σελίμ Β’, γιου του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς, γιου του Σελίμ Α’, γιου του Βαγιαζήτ Β’, γιου του Μεχμέτ του Πορθητή (Fatih), γιου του Μουράτ Β’, γιου του Μεχμέτ Α’, γιου του Βαγιαζήτ Α’, γιου του Μουράτ Α’, γιου του Ορχάν Γαζή, γιου του Οσμάν Γαζή, γιου του Ερτογρούλ Γαζή.
Τα πρώτα χρόνια του Σουλτάνου Μουράτ Ε’
Ο Σουλτάνος Μουράτ Ε’ γεννήθηκε στο παλάτι Τσιραγκάν και έλαβε εξαιρετική μόρφωση. Εκτός από τη μελέτη του Ιερού Κορανίου και των Χαντίθ, έμαθε γαλλικά και έπαιζε άριστα πιάνο.
Ο Σουλτάνος μελέτησε επίσης γαλλική λογοτεχνία καθώς και τουρκική ρητορική, επιδεικνύοντας ισχυρή κλίση προς την ποίηση και τη μουσική. Το ενδιαφέρον του για τον δυτικό πολιτισμό ήταν έντονο, κάτι που τον διαφοροποιούσε από πολλούς προκατόχους του.
Η αρχιτεκτονική και οι τέχνες γοήτευαν επίσης τον νεαρό πρίγκιπα. Ξόδεψε σημαντικά ποσά για την κατασκευή και την ανακαίνιση της έπαυλής του στο Kurbağalıdere (Kadıköy), όπου διέμενε συχνά. Σύμφωνα με αναφορές, ο πρίγκιπας Μουράτ ήταν ένας στοχαστικός χαρακτήρας που περνούσε πολύ χρόνο σε πνευματική περισυλλογή και περιστασιακά έτεινε προς τη μελαγχολία. Αν επισκεφθείτε την πόλη σήμερα, αξίζει να εξερευνήσετε το Παζάρι Κωνσταντινούπολης για να νιώσετε την ατμόσφαιρα της εποχής.
Ένα καθοριστικό γεγονός ήταν η συμμετοχή του στο ευρωπαϊκό ταξίδι του θείου του, Σουλτάνου Αμπντούλ Αζίζ, το 1867. Κατά τη διάρκεια αυτού του ταξιδιού, ο Σεχζαντέ (Πρίγκιπας) Μουράτ κέρδισε τον θαυμασμό των Ευρωπαίων γαλαζοαίματων, συμπεριλαμβανομένου του Ναπολέοντα Γ’ και της Βασίλισσας Βικτωρίας, λόγω των φιλελεύθερων ιδεών του και του ανοίγματός του προς τον εκδυτικισμό. Συνδέθηκε επίσης στενά με τον τότε Πρίγκιπα της Ουαλίας και μετέπειτα Βασιλιά Εδουάρδο Ζ’.
Εκείνη την περίοδο, ο πρίγκιπας Μουράτ ήρθε σε επαφή με τους Νεοοθωμανούς και εντάχθηκε κάτι πρωτοφανές για τον οθωμανικό ηγεμονικό οίκο στον Ελευθεροτεκτονισμό. Έγινε μέλος της στοάς Proodos (Πρόοδος) και αργότερα πρότεινε την ίδρυση μιας δικής του τουρκόφωνης στοάς με το όνομα «Envar ı Şarkiye» (Φώτα της Ανατολής), όπου τα τυπικά θα διεξάγονταν στα τουρκικά ένα σχέδιο που όμως δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ.
Ο θείος του, Σουλτάνος Αμπντούλ Αζίζ, παρακολουθούσε αυτές τις εξελίξεις με ανησυχία. Ενέτεινε τον έλεγχο πάνω στον Μουράτ και περιόρισε δραστικά την ελευθερία κινήσεών του. Ο πρίγκιπας επιτρεπόταν να εγκαταλείψει το παλάτι συχνά μόνο σε κλειστές άμαξες και χρειαζόταν άδεια για κάθε έξοδο.
Παρά την απομόνωση αυτή, ο Μουράτ προετοιμαζόταν για το μέλλον του και ανέθεσε κρυφά σε έναν Γάλλο δικηγόρο τη σύνταξη ενός συντάγματος, το οποίο σκόπευε να εισαγάγει κατά την ανάληψη της εξουσίας. Ο Σουλτάνος Αμπντούλ Αζίζ σκέφτηκε να αλλάξει τη σειρά διαδοχής για να παρακάμψει τον Μουράτ, αλλά δεν πρόλαβε να το εφαρμόσει πριν από τη δική του πτώση.
Η σύντομη βασιλεία του Σουλτάνου Μουράτ Ε’
Ο Σουλτάνος Μουράτ Ε’ ανήλθε στην εξουσία στις 30 Μαΐου 1876, αφού μεταρρυθμιστές πολιτικοί καθαίρεσαν τον θείο του, Σουλτάνο Αμπντούλ Αζίζ.
Ωστόσο, οι συνθήκες της ανόδου του στον θρόνο ήταν τραυματικές. Μόλις λίγες ημέρες μετά την ανάληψη της εξουσίας, ο έκπτωτος Σουλτάνος Αμπντούλ Αζίζ βρέθηκε νεκρός. Παρόλο που επίσημα αναφέρθηκε αυτοκτονία, ο Μουράτ Ε’ φοβόταν ότι θα μπορούσαν να τον θεωρήσουν υπεύθυνο για μια δολοφονία. Αυτό το σοκ προκάλεσε σοβαρή νευρική κρίση. Τα συμπτώματα ήταν τόσο έντονα που κατά καιρούς δεν αναγνώριζε ούτε τους ίδιους τους υπουργούς του.
Η κατάσταση ήταν κρίσιμη: η παραδοσιακή τελετή της περιζώσεως του ξίφους (το οθωμανικό αντίστοιχο της στέψης) και η διαπίστευση των ξένων πρεσβευτών έπρεπε να αναβληθούν. Ένας Αυστριακός ψυχίατρος που κλήθηκε, ο Δρ. Leidesdorf, εξέτασε τον Σουλτάνο, αλλά δεν μπόρεσε να υποσχεθεί γρήγορη ανάρρωση, καθώς ο Μουράτ βασανιζόταν από ενοχές και παράνοια καταδίωξης.
Δεδομένης της αδυναμίας του Σουλτάνου να κυβερνήσει, οι υπουργοί στράφηκαν στον αδελφό του, πρίγκιπα Αμπντούλ Χαμίτ. Αυτός βρισκόταν σε καλή πνευματική και σωματική κατάσταση. Αφού ο Σεϊχουλισλάμης (Şeyhülislam) εξέδωσε φετβά που επιβεβαίωνε ότι ένας ψυχικά ασθενής ηγεμόνας δεν μπορεί να κυβερνά, ο Μουράτ Ε’ καθαιρέθηκε στις 31 Αυγούστου 1876.
Η βασιλεία του διήρκεσε μόλις 93 ημέρες η συντομότερη από όλους τους Οθωμανούς σουλτάνους. Ο αδελφός του ανέβηκε στον θρόνο ως Σουλτάνος Αμπντούλ Χαμίτ Β’.
Η ζωή μετά την εκθρόνιση
Μετά την καθαίρεσή του, ο Μουράτ Ε’ τέθηκε υπό κατ’ οίκον περιορισμό με την οικογένειά του στο παλάτι Τσιραγκάν. Είναι ενδιαφέρον ότι η ψυχική του κατάσταση βελτιώθηκε σημαντικά μετά από περίπου εννέα μήνες ηρεμίας.
Ωστόσο, παρέμεινε αιχμάλωτος. Οι υποστηρικτές του, συμπεριλαμβανομένου του δημοσιογράφου Ali Suavi, προσπάθησαν αρκετές φορές να τον απελευθερώσουν και να τον επαναφέρουν στον θρόνο (αξιοσημείωτο είναι το λεγόμενο περιστατικό Τσιραγκάν). Όλες αυτές οι προσπάθειες απέτυχαν και οδήγησαν μόνο στην περαιτέρω αυστηροποίηση των μέτρων ασφαλείας και της απομόνωσης από τον Σουλτάνο Αμπντούλ Χαμίτ Β’. Ο Μουράτ πέρασε συνολικά 28 χρόνια σε περιορισμό.
Θάνατος και κληρονομιά
Ο Σουλτάνος Μουράτ Ε’, ο οποίος στα τελευταία του χρόνια έπασχε από διαβήτη, απεβίωσε στις 29 Αυγούστου 1904 στο παλάτι Τσιραγκάν. Η κηδεία του έγινε χωρίς κρατική μεγαλοπρέπεια και χωρίς επίσημη ανακοίνωση, προκειμένου να αποφευχθεί η δημόσια προσοχή.
Διαβάστε επίσης: 10 Βιβλικοί τοποθεσίες στην Τουρκία
Η σορός του πλύθηκε τελετουργικά στο παλάτι Τοπκαπί και στη συνέχεια μεταφέρθηκε με μια σιωπηλή πομπή στο Τζαμί Hidayet στο Bahçekapı. Η τελευταία του κατοικία βρίσκεται στο μαυσωλείο του Γενί Τζαμί (Yeni Cami) στην Κωνσταντινούπολη, δίπλα στη μητέρα του, Σεβκεφζά Σουλτάν.
Αν ενδιαφέρεστε για τους πολιτιστικούς θησαυρούς της οθωμανικής εποχής, η ιστορία του Μουράτ Ε’ αποτελεί μια υπενθύμιση της πολυπλοκότητας της δυναστείας που κυβέρνησε αυτές τις εκτάσεις για αιώνες.
Ήταν ο Σουλτάνος Μουράτ Ε’ όντως Τέκτονας;
Ναι, ο Μουράτ Ε’ εντάχθηκε στον Ελευθεροτεκτονισμό. Ήταν μέλος της Στοάς Πρόοδος (Proodos) και είχε σχέδια να ιδρύσει μια τουρκόφωνη στοά με το όνομα Envar-ı Şarkiye.
