رمضان ۲۰۲۶ در ترکیه: سنتها، تاریخها و راهنمای سفر

وقتی خورشید بر فراز استانبول غروب میکند و خیابانهای پرجنبوجوش ناگهان در سکوتی احترامآمیز فرو میروند، میدانید که رمضان فرا رسیده است. این ماه مقدس در ترکیه فراتر از یک پرهیز مذهبی است؛ این یک رویداد اجتماعی بزرگ است که همسایگان را به هم پیوند میدهد، سنتهای دیرینه را زنده میکند و شبها را به روز تبدیل میکند.

برای مهاجران و مسافران، این زمان اغلب مرموز به نظر میرسد. روزهداری دقیقاً چه زمانی شروع میشود؟ پیامهای درخشان بین گلدستههای مساجد چه معنایی دارند؟ و آیا غیرمسلمانان اجازه دارند در طول روز غذا بخورند؟ ما به پشت صحنه فرهنگ رمضان در ترکیه نگاهی میاندازیم و شما را برای سال ۲۰۲۶ کاملاً آماده میکنیم.

تقویم رمضان ۲۰۲۶: تاریخهای مهم

تقویم اسلامی بر اساس چرخه ماه است، به همین دلیل تاریخها هر سال حدود ۱۱ روز جابهجا میشوند. برای سال ۲۰۲۶، سازمان امور مذهبی ترکیه (Diyanet) تاریخهای زیر را تعیین کرده است:

• آغاز ماه رمضان (اولین روز روزهداری): پنجشنبه، ۱۹ فوریه ۲۰۲۶

• شب قدر (Kadir Gecesi): شب ۱۶ به ۱۷ مارس ۲۰۲۶

• آخرین روز رمضان (روز عرفه): پنجشنبه، ۱۹ مارس ۲۰۲۶

• عید فطر (Ramazan Bayramı): ۲۰ مارس تا ۲۲ مارس ۲۰۲۶ (جمعه تا یکشنبه)

چرا رمضان در ترکیه منحصربهفرد است؟

در ترکیه، باورهای اسلامی با فرهنگ عمیق عثمانی گره خورده است. نتیجه، فضایی است که شاید کمتر سختگیرانه اما به شدت جمعی به نظر میرسد. ترکها ماه رمضان را «سلطان یازده ماه» (On Bir Ayın Sultanı) مینامند.

قلب این ماه، افطار است. افطار در اینجا یک وعده غذای سریع نیست، بلکه ضیافتی است که اغلب ساعتها طول میکشد. در بسیاری از محلهها، شهرداریها خیمههای بزرگ افطاری (İftar Çadırı) برپا میکنند که در آن هزاران نفر به رایگان اطعام میشوند. اینجا بازرگان و کارگر شانه به شانه هم مینشینند؛ نمادی از برابری مطلق.

آمادگیها: وقتی آشپزخانه مرکز توجه میشود

از هفتهها قبل از شروع ماه، تدارکات در خانههای ترکیه آغاز میشود. این زمانی است که انبارها پر میشوند، گویی زمستانی طولانی در پیش است؛ در حالی که هدف، آمادگی برای پذیرایی از مهمانان ناخوانده بر سر سفره افطار است.

• تدارکات سحری: از آنجا که صبحانه قبل از طلوع آفتاب (سحور) باید مقوی باشد، خانوادهها بهترین زیتونها، تخممرغها و انواع پنیرهای محلی را تهیه میکنند.

• خانهتکانی و تزیین: درست مانند آمادگی برای عید، خانهها برق میافتند. در سالهای اخیر، تزیین اتاق نشیمن با بنرهای «خوش آمدی رمضان» (Hoşgeldin Ramazan) و فانوسهای رنگی ترند شده است.

• خیریه (صدقه): سوپرمارکتها بستههای آماده «رمضان پاکتی» (Ramazan Paketi) شامل اقلام ضروری را عرضه میکنند. مردم این بستهها را برای خود نمیخرند، بلکه به نیازمندان یا کارکنان خود هدیه میدهند؛ حرکتی انسانی که در فرهنگ عثمانی و آموزههای عارفانی چون یونس امره ریشه دارد.

سنتهای زنده: میان نوستالژی و مدرنیته

محیا: هنر درخشان عثمانیها

شبها به منارههای مساجد بزرگ سلاطین (Selatin Camii) نگاه کنید. نوشتههای درخشانی را خواهید دید که در آسمان تاریک شناورند. این هنر محیا (Mahya) نام دارد.

این سنت ۴۰۰ ساله در جهان بینظیر است. در گذشته، استادان محیا با جسارت از منارهها بالا میرفتند و طنابهایی با صدها چراغ روغنی میبستند تا عباراتی مانند «خوش آمدی رمضان» را شکل دهند. امروزه از لامپهای الکتریکی استفاده میشود، اما این هنر در حال منسوخ شدن است و تنها تعداد انگشتشماری استاد واقعی در ترکیه باقی ماندهاند.

فراخوان طبلزنان (Ramazan Davulcusu)

در عصر گوشیهای هوشمند، شاید دیگر کسی به بیدارباش انسانی نیاز نداشته باشد، اما ترکیه به سنت طبلزن رمضان وفادار مانده است. نیمهشب، معمولاً بین ساعت ۲:۰۰ تا ۳:۰۰ بامداد، طبلزنان در کوچهها میگردند تا روزهداران را برای سحری بیدار کنند.

آنها اشعار سنتی به نام «مانی» (Mani) میخوانند. در پایان ماه یا نیمه رمضان، اهالی محل با دادن انعام از آنها قدردانی میکنند. این سنت بخشی جداییناپذیر از نوستالژی ماه رمضان در محلههای قدیمی است.

دندانمزد (Diş Kirası): سنتی از سخاوت

یک سنت عثمانی زیبا که امروزه به شکلی متفاوت زنده مانده، «دندانمزد» است. در گذشته، میزبانان ثروتمند پس از افطار به مهمانان خود هدیهای (اغلب طلا یا نقره) میدادند. منطق آنها این بود: «ممنون که آمدید و دندانهایتان را برای خوردن غذای من به زحمت انداختید و به من فرصت ثواب دادید.»

امروزه در مهمانیهای بزرگ، گاهی به مهمانان هدایای کوچکی مانند یادگاری یا جواهرات ظریف ترکی به عنوان دندانمزد مدرن داده میشود.

رمضان برای کودکان: «روزه قایقی»

چگونه بدون فشار آوردن به کودکان، آنها را با روزهداری آشنا کنیم؟ پاسخ در تکنه اوروجو (Tekne Orucu) است.

در این سنت، کودکان فقط بخشی از روز (معمولاً تا ظهر) را روزه میگیرند. به این ترتیب، آنها احساس میکنند بخش کاملی از جامعه هستند و میتوانند با افتخار سر سفره سحری بنشینند، بدون اینکه سلامتیشان به خطر بیفتد. این یک شروع بازیگونه برای آشنایی با معنویت است.

خوراکیهای ضروری: طعم رمضان

دو چیز وجود دارد که در رمضان ترکیه نمیتوان از آنها گذشت. اگر در این زمان در ترکیه هستید، حتماً اینها را امتحان کنید:

۱. نان پیده گرم رمضان

نانهای معمولی را فراموش کنید. در رمضان، نانواییها نان تخت مخصوصی با الگوی کندوی عسل میپزند که روی آن کنجد و سیاهدانه پاشیده شده است. عطر نان پیده تازه که قبل از غروب در خیابانها میپیچد، همان «بوی رمضان» است. صفهای طولانی جلوی نانواییها در ساعت ۱۸:۰۰ بخشی از هویت این ماه است.

۲. گولاچ (Güllaç): پایان شیرین

باقلوا سنگین است، به همین دلیل ترکها در رمضان گولاچ را ترجیح میدهند. این دسر از لایههای نازک نشاسته ذرت تهیه شده که در شیر شیرین و گلاب غوطهور میشوند و با گردو و دانههای انار تزیین میگردند. این دسر سبک و طراوتبخش است و تقریباً فقط در این ماه یافت میشود.

نکات سفر: آنچه گردشگران باید بدانند

بسیاری میپرسند: «آیا میتوانم در رمضان به ترکیه سفر کنم؟» پاسخ بله است. زندگی ادامه دارد، اما با چند تطبیق فرهنگی:

• غذا خوردن در ملاء عام: در مناطق توریستی مشکلی وجود ندارد. اما در محلههای سنتیتر (مانند فاتح در استانبول)، بهتر است برای احترام، از خوردن و آشامیدن نمایشی در مقابل روزهداران خودداری کنید.

• پردههای رستوران: تعجب نکنید اگر برخی رستورانها پنجرههای خود را در طول روز با پرده میپوشانند. آنها باز هستند، اما این کار را برای راحتی روزهداران بیرون و مشتریان داخل انجام میدهند.

• ترافیک افطار: سعی کنید درست قبل از غروب آفتاب از تاکسی یا اتوبوس استفاده نکنید. ترافیک در این زمان سنگین است چون همه میخواهند برای افطار به خانه برسند.

• تعطیلات عید: عید فطر یک تعطیل رسمی سه روزه است. بانکها و ادارات بسته هستند. این زمان فوقالعادهای برای تجربه گردشگری بومگردی در ترکیه و دیدن جشنهای محلی است.

بهترین مکانها در استانبول طی ماه رمضان

اگر در رمضان در استانبول هستید، این مراکز معنوی را از دست ندهید:

میدان سلطاناحمد

بین ایاصوفیه و مسجد کبود، خانوادهها برای افطار به سبک پیکنیک روی چمنها جمع میشوند. وقتی صدای اذان از هر دو سو بلند میشود، فضا جادویی است.

ایوب سلطان

اینجا معنویترین نقطه استانبول است. آرامگاه ابوایوب انصاری هزاران زائر را به خود جذب میکند. بودن در اینجا یعنی تجربه رمضان در اصیلترین شکل ممکن.

رمضان در ترکیه زمان باز شدن درها و قلبهاست. چه روزه باشید چه نباشید، تقسیم کردن یک نان پیده گرم و شنیدن ندای مؤذن در غروب، تجربهای است که هرگز فراموش نخواهید کرد.