Πίνακας περιεχομένων
Ο Σουλτάνος Μωάμεθ Ε΄, γνωστός και ως Σουλτάνος Ρεσάντ, ήταν ο 35ος ηγεμόνας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και ο 114ος Χαλίφης του Ισλάμ. Ανήλθε στον θρόνο σε μια από τις πιο πολυτάραχες περιόδους της ιστορίας, αμέσως μετά την εκθρόνιση του αδελφού του, Σουλτάνου Μουράτ Ε΄ και του Αμπντούλ Χαμίτ Β΄ από τους Νεότουρκους το 1909.
Η βασιλεία του διήρκεσε εννέα χρόνια και σημαδεύτηκε από κρίσιμα ιστορικά γεγονότα που σφράγισαν τη μοίρα της αυτοκρατορίας ιδιαίτερα την είσοδο και την ήττα στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, καθώς και την απώλεια μεγάλων εδαφικών εκτάσεων. Παρόλο που ήταν επίσημα ο αρχηγός του κράτους, η πραγματική εξουσία βρισκόταν σε μεγάλο βαθμό στα χέρια της Επιτροπής Ένωσης και Προόδου.
Η Καταγωγή και η Οικογένεια του Σουλτάνου
Ο Σουλτάνος Μωάμεθ Ε΄ προερχόταν από τη μακρά γραμμή της οθωμανικής δυναστείας. Η άμεση γενεαλογία του μπορεί να ανιχνευθεί ως εξής:
Σουλτάνος Μωάμεθ Ε΄ Ρεσάντ, γιός του Αμπντούλ Μετζίτ Α΄, γιός του Μαχμούτ Β΄, γιός του Αμπντούλ Χαμίτ Α΄, γιός του Αχμέτ Γ΄, γιός του Μωάμεθ Δ΄, γιός του Ιμπραήμ Α΄, γιός του Αχμέτ Α΄, γιός του Μωάμεθ Γ΄, γιός του Μουράτ Γ΄, γιός του Σελήμ Β΄, γιός του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς, γιός του Σελήμ Α΄, γιός του Βαγιαζήτ Β΄, γιός του Μωάμεθ του Πορθητή (Fatih), γιός του Μουράτ Β΄, γιός του Μωάμεθ Α΄, γιός του Βαγιαζήτ Α΄, γιός του Μουράτ Α΄, γιός του Ορχάν Γκαζί, γιός του Οσμάν Γκαζί, γιός του Ερτουγρούλ Γκαζί.
Στην προσωπική του ζωή, ο Σουλτάνος Μωάμεθ Ε΄ είχε πέντε συζύγους, με τις οποίες απέκτησε αρκετά παιδιά:
- Καμουρές Καντίν: Η πρώτη του σύζυγος, με την οποία απέκτησε έναν γιο, τον πρίγκιπα Μωάμεθ Ζιγιαεντίν.
- Ντουρουαντέν Καντίν: Η δεύτερη σύζυγός του, μητέρα του πρίγκιπα Μαχμούτ Νετζμεντίν.
- Μιχρενγκίζ Καντίν: Μετά τον θάνατο της Ντουρουαντέν, έγινε η δεύτερη σύζυγός του. Ήταν η μητέρα του πρίγκιπα Ομέρ Χιλμί.
- Ναζπερβέρ Καντίν: Μαζί της απέκτησε μια κόρη, τη Ρεφιά Σουλτάν, η οποία όμως πέθανε σε βρεφική ηλικία.
- Ντιλφιρίμπ Καντίν: Η πέμπτη σύζυγός του, με την οποία δεν απέκτησε παιδιά.
Η Ζωή πριν από το Σουλτανάτο
Ο Μωάμεθ Ε΄ γεννήθηκε στις 2 Νοεμβρίου 1844 στο Παλάτι Τσιραγκάν στην Κωνσταντινούπολη. Όπως συνηθιζόταν για τους Οθωμανούς πρίγκιπες εκείνης της εποχής, πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του σε απομόνωση. Για πάνω από 30 χρόνια έζησε στα λεγόμενα «Καφέσια» (Kafes – κλουβιά των πριγκίπων) των παλατιών, εκ των οποίων τα εννέα χρόνια σε αυστηρή απομόνωση. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, αφοσιώθηκε εντατικά στη μελέτη της παλιάς περσικής ποίησης και λογοτεχνίας.
Έλαβε παραδοσιακή εκπαίδευση στις ισλαμικές επιστήμες και την ιστορία, αναπτύσσοντας βαθύ ενδιαφέρον για το οθωμανικό παρελθόν. Αυτά τα χρόνια της απομόνωσης διαμόρφωσαν έναν ήρεμο, πράο χαρακτήρα, ο οποίος στρεφόταν περισσότερο προς τις τέχνες παρά προς τη σκληρή πολιτική. Σήμερα, αν επισκεφθείτε την πόλη, μπορείτε να νιώσετε αυτή την ατμόσφαιρα κάνοντας μια βόλτα με σκάφος· δείτε τα 4 καλύτερα μέρη για να νοικιάσετε ένα σκάφος στην Κωνσταντινούπολη.
Μόνο μετά την ανακήρυξη της δεύτερης συνταγματικής μοναρχίας (Meşrutiyet) το 1908 επανήλθε στη δημόσια ζωή ως διάδοχος του θρόνου. Σύμφωνα με το πρωτόκολλο, αναφερόταν πλέον ως «Η Αυτού Υψηλότης, ο Διάδοχος Σουλτάνος Ρεσάντ Εφέντι» και άρχισε να συμμετέχει σε επίσημες τελετές.
Η Περίοδος της Βασιλείας (1909-1918)
Όταν ο Σουλτάνος Ρεσάντ ανέβηκε στον θρόνο στις 27 Απριλίου 1909, σε ηλικία 64 ετών, ήταν ο γηραιότερος Σουλτάνος στην οθωμανική ιστορία που ανέλαβε αυτό το αξίωμα. Ανέλαβε τη διακυβέρνηση ως συνταγματικός μονάρχης και άφησε την εκτελεστική εξουσία σε μεγάλο βαθμό στην Επιτροπή Ένωσης και Προόδου.
Στον εναρκτήριο λόγο του μετά τις θρησκευτικές τελετές, δήλωσε με περηφάνια:
«Είμαι ο πρώτος Σουλτάνος της ελευθερίας και γι’ αυτό είμαι περήφανος».
Μία από τις πρώτες συμβολικές του πράξεις ήταν η αλλαγή της κατοικίας του. Εγκατέλειψε το Παλάτι Γιλντίζ, το οποίο ήταν στενά συνδεδεμένο με την απολυταρχική διακυβέρνηση του προκατόχου του, και μετακόμισε στο Παλάτι Ντολμά Μπαχτσέ. Για να ενισχύσει τους δεσμούς με τον πληθυσμό, πραγματοποίησε ένα σημαντικό ταξίδι στη Ρούμελη τον Ιούνιο του 1911, κατά το οποίο επισκέφθηκε τη Θράκη, την Αλβανία και τη σημερινή Βόρεια Μακεδονία.
Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος και το Κάλεσμα για Τζιχάντ
Αν και ο Σουλτάνος Μωάμεθ Ε΄ ήταν προσωπικά αντίθετος στην είσοδο στον πόλεμο, δεν μπόρεσε να σταματήσει την πορεία της ιστορίας. Η κυβέρνηση υπό τον Εμβέρ Πασά οδήγησε την αυτοκρατορία στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο στο πλευρό της Γερμανίας και της Αυστροουγγαρίας. Με την ιδιότητά του ως Χαλίφη, ο Σουλτάνος Ρεσάντ κήρυξε επίσημα στις 14 Νοεμβρίου 1914 το Τζιχάντ (Ιερό Πόλεμο) εναντίον των Συμμάχων, καλώντας όλους τους Μουσουλμάνους παγκοσμίως να ξεσηκωθούν ενάντια στη βρετανική και γαλλική αποικιοκρατία.
Μια κορυφαία στιγμή των γερμανο οθωμανικών σχέσεων ήταν η επίσκεψη του Κάιζερ Γουλιέλμου Β΄ στην Κωνσταντινούπολη στις 15 Οκτωβρίου 1917, τον οποίο ο Σουλτάνος Μωάμεθ Ε΄ υποδέχθηκε ως πιστό σύμμαχο. Παρά τις διπλωματικές αυτές κινήσεις, η αυτοκρατορία έχασε δραματικά έδαφος κατά τη διάρκεια της βασιλείας του, τόσο στα Βαλκάνια όσο και στη Μέση Ανατολή. Αυτή η εποχή των ανατροπών ανέδειξε επίσης σημαντικές πολιτικές προσωπικότητες, όπως η Χαλιντέ Εντίπ Αντιβάρ, η οποία θα έπαιζε αργότερα σημαντικό ρόλο στο τουρκικό εθνικό κίνημα.
Θάνατος και Διαδοχή
Ο Σουλτάνος Μωάμεθ Ε΄ δεν πρόλαβε να δει το τέλος του πολέμου και την οριστική κατάρρευση της αυτοκρατορίας του. Πέθανε στις 3 Ιουλίου 1918 σε ηλικία 73 ετών στο Παλάτι Γιλντίζ από καρδιακή ανεπάρκεια, λίγους μόνο μήνες πριν από την Ανακωχή του Μούδρου. Ο τάφος του βρίσκεται στην ιστορική συνοικία Εγιούπ της Κωνσταντινούπολης, κοντά στο ιερό Τέμενος του Εγιούπ Σουλτάν.
Μετά τον θάνατό του, ο νεότερος αδελφός του Σουλτάνος Μωάμεθ ΣΤ΄ «Βαχιντεντίν» ανέλαβε τον θρόνο. Θα έμενε στην ιστορία ως ο τελευταίος Σουλτάνος, πριν η Οθωμανική Αυτοκρατορία δώσει οριστικά τη θέση της στη σύγχρονη Δημοκρατία. Για όσους ενδιαφέρονται για την ιστορική γεωγραφία αυτής της περιοχής, μπορείτε να βρείτε ενδιαφέρουσες πληροφορίες στο άρθρο μας για τις 10 Βιβλικές τοποθεσίες στην Τουρκία, που προσφέρει μια ματιά στη βαθιά ιστορία της Ανατολίας.
