Halide Edip Adıvar: pionierska postać w literaturze tureckiej, polityce i ruchu narodowym

Halide Edip Adıvar to przełomowa postać w annałach literatury i historii Turcji . Urodzona pod koniec XIX wieku, jej droga życiowa obejmowała okres głębokiej transformacji w Turcji, będąc świadkiem zmierzchu Imperium Osmańskiego, burzliwych lat Ruchu Narodowego i narodzin nowoczesnej Republiki Tureckiej. Adıvar nie była tylko obserwatorem, ale aktywnie kształtowała intelektualne i polityczne dyskursy swojej epoki.

Oprócz powieści i pism Adıvar zajmowała się polityką, edukacją i aktywizmem, broniąc roli kobiet w społeczeństwie i odgrywając kluczową rolę w krytycznych momentach w historii kraju. Jej wieloaspektowe dziedzictwo pozostaje świadectwem jej niezatartego wpływu na turecką kulturę i myśl.

Wstęp

Urodzona w 1882 roku w sercu Imperium Osmańskiego, w Stambule , życie Halide Edip Adıvar było splecione ze znaczącymi wydarzeniami społeczno-politycznymi swojej epoki. Przemierzanie jej życia daje nam wyjątkową perspektywę spojrzenia na przemiany, jakie przeszła Turcja, od ostatnich lat Imperium Osmańskiego po powstanie współczesnej republiki tureckiej.

Wczesne życie Halide Edipa Adıvara

Halide Edip Adıvar była córką głównego urzędnika Cesarskiego Pałacu Osmańskiego, Mehmeta Edipa Beya z Selanik i Bedrifâma Hanıma. Wczesna śmierć matki rzuciła cień na jej dzieciństwo, przez co większość jego życia spędziła pod troskliwą opieką babci.

Środowisko, w którym dorastała, sprawiło, że nie była zwyczajną dziewczyną. Po przeprowadzce do domu ojca po jego ponownym ślubie uczęszczała do American College. Uzupełnieniem tego były lekcje prowadzone przez cenione osobistości: Rıza Tevfik zapewniła jej wgląd w literaturę i filozofię turecką, Salih Zeki wprowadził ją w matematykę, a Şükrü Efendi był jej przewodnikiem po języku arabskim.

Początki zawodowe i życie osobiste

Małżeństwo : W 1901 roku, zaraz po ukończeniu college’u, wyszła za mąż za swojego nauczyciela Saliha Zeki. Z tego związku urodziło się dwóch synów. Mieli dwóch synów: Ayetullaha i Hikmetullaha Togo, temu ostatniemu nadano imię na cześć zwycięstwa morskiego Japonii nad Rosją. Po ponownym ślubie pierwszego męża w 1911 r. rozstali się. Następnie w swoich pismach przyjęła nazwisko „Edip”. Później, w 1917 r., będąc w Syrii, wyszła za mąż za doktora Adnana Adıvara, którego znała od czasów szkolnych.

Wysiłki literackie : Zachęcona przez nauczyciela angielskiego przetłumaczyła „Matkę” Johna Abbota. Praca ta, opublikowana jako „Mader”, przyniosła jej nagrodę „Şefkat Nişanı” z rąk sułtana Abdülhamida. Proklamacja drugiej ery konstytucyjnej w 1908 roku zapoczątkowała jej podróż literacką.

Wygnanie : Ze względu na jej pisma i stanowisko polityczne następstwa incydentu 31 marca zmusiły ją do ucieczki do Egiptu, a później do Anglii. Jednak uporządkowanie wydarzeń sprowadziło ją w 1909 roku z powrotem do Turcji, gdzie Halide Edip Adıvar podjął pedagogikę w Dârülmuallimât .

Przedsięwzięcia literackie i polityczne

Dziennikarstwo : Używając pseudonimu „Halide Salih”, rozpoczęła swoją przygodę z pisaniem w gazecie Tanin pod przewodnictwem Tevfika Fikreta. Pomimo zagrożeń nie ustawała w działaniach, przyczyniając się do powstania wielu publikacji.

Aktywizm: Zapał Halide Edipa Adıvara był widoczny podczas incydentu 31 marca, czyli politycznego zamieszania. W obawie przed zamachem uciekła do Egiptu, by w 1909 powrócić i kontynuować swoje zajęcia literackie.

Wkład: Pełniąc funkcję nauczycielki i inspektora w szkołach dla dziewcząt, obserwowała zaułki Stambułu, co zainspirowało jej słynną powieść „Sinekli Bakkal” . Podczas wojny bałkańskiej założyła pierwsze stowarzyszenie kobiet Teali-i Nisvan Cemiyeti.

Okres I wojny światowej: pogłębiło się zaangażowanie Halide Edipa Adıvara na scenę społeczno-polityczną. W 1917 roku napisała „Mev’ud Hüküm” i swoją pierwszą sztukę „Kenan Çobanları”. Po pierwszej wojnie światowej wierzyła w potrzebę organizacji, która mogłaby zademonstrować odporność Turcji. Halide Edip Adıvar odegrał kluczową rolę w krótkotrwałym, ale wpływowym Towarzystwie Zasad Wilsona w 1918 roku.

Sprzeciw wobec okupacji: Po zajęciu Izmiru w 1919 r. Halide Edip Adıvar stanowczo wyrażała swój sprzeciw na różnych spotkaniach, co szczególnie pozostawiło trwały ślad w postaci jej przemówienia w Sultanahmet.

Polityka: Po zakończeniu Ruchu Narodowego Halide Edip z powodu nieporozumień politycznych opuściła Turcję w 1924 r. Podczas pobytu na wygnaniu do 1939 r. (z wyjątkiem krótkiej wizyty w 1935 r.) wyłoniła się jako nieoficjalna ambasadorka Turcji, wygłaszając wykłady i pisząc artykuły , zwłaszcza w Anglii.

Anadolu Ajansı (AA): Rozmowy z Yunusem Nadim zrodziły pomysł założenia agencji informacyjnej. Nazwa „ Anadolu Ajansı ” narodziła się z ich wzajemnego zrozumienia, że ​​Anatolia odegra kluczową rolę w ocaleniu narodu. Wsparcie Mustafy Kemala Paşy ugruntowało tę koncepcję i 6 kwietnia 1920 r. oficjalnie założono Anadolu Ajansı. Z biegiem lat AA stało się głównym światowym źródłem wiadomości, dostarczającym wiadomości w wielu językach, w tym w 13 różnych językach.

Prawa kobiet i edukacja: Na początku swojej kariery kładła duży nacisk na edukację kobiet i dzieci. Halide Edip Adıvar była kluczową siłą stojącą za Towarzystwem Teâli-i Nisvân, promującym aktywne uczestnictwo kobiet w życiu społecznym.

Rola w wojnie bałkańskiej: W tym burzliwym okresie służyła jako pielęgniarka w szpitalach założonych przez Towarzystwo Teâli-i Nisvân.

Stowarzyszenie z Mustafą Kemalem Atatürkiem: Podczas okupacji Izmiru w 1919 r. Halide Edip Adıvar wygłaszał żarliwe przemówienia, wzywając do Ruchu Narodowego. Mniej więcej w tym okresie rozpoczął się jej silny związek z Mustafą Kemalem Atatürkiem, założycielem współczesnej Turcji. Ich relacje zawodowe charakteryzowały się wzajemnym szacunkiem i intensywną wymianą intelektualną.

Dzieła Halide Edipa Adıvara

Powieści :

• Heyula (1908) – Upiór
• Raik’in Annesi (1909) – matka Raika
• Seviye Talip (1910) – Seviye Talip
• Handan (1912) – Handan (to samo, ponieważ jest to imię osobiste)
• Yeni Turan (1912) – Nowy Turan
• Son Eseri (1913) – Jej ostatnie dzieło
• Mev’ud Hüküm (1918) – Obiecany werdykt
• Ateşten Gömlek (1923) – Koszula płomieni
• Vurun Kahpeye (1923) – Uderz w nierządnicę
• Kalp Ağrısı (1924) – Ból serca
• Zeyno’nun Oğlu (1928) – syn Zeyno
• Sinekli Bakkal (1936) – Sklepikarz z muchami
• Yolpalas Cinayeti (1937) – Morderstwo Yolpalasa
• Tatarcık (1939) – Mały Tatar
• Sonsuz Panayır (1946) – Wieczny Jarmark
• Döner Ayna (1954) – Lustro obrotowe
• Akile Hanım Sokağı (1958) – Ulica Akile Hanım
• Kerim Ustanın Oğlu (1958) – Syn mistrza Kerima
• Sevda Sokağı Komedyası (1959) – Ulica komedii miłosnej
• Çaresaz (1961) – Zdesperowany
• Hayat Parçaları (1963) – Kawałki życia

Krótkie historie:

• İzmir’den Bursa’ya (z Yakupem Kadrim, Falihem Rıfkı i Mehmetem Asımem Usem, 1922) – Od Izmiru do Bursy
• Harap Mabetler (1911) – Zniszczone świątynie
• Dağa Çıkan Kurt (1922) – Wilk, który poszedł w góry

Teatr:

• Kenan Çobanları (1916) – Pasterze Kenana
• Maske ve Ruh (1945) – Maska i dusza

Pamiętniki:

• Türkün Ateşle İmtihanı (1962) – Próba Turka z ogniem
• Mor Salkımlı Ev (1963) – Dom z fioletową glicynią

TL;DR

Halide Edip Adıvar, urodzona w Stambule w 1882 r., była emblematyczną postacią w historii Turcji, znaną ze swoich dzieł literackich, aktywizmu politycznego i znaczącego wkładu w lata transformacji Turcji. Jej kontakty z przywódcami takimi jak Mustafa Kemal Atatürk, jej wysiłki na rzecz edukacji i praw kobiet oraz reprezentowanie Turcji za granicą podczas jej wygnania uczyniły ją niezapomnianą postacią tureckiej kultury i historii .