Πίνακας περιεχομένων
Ο Οθωμανός Σουλτάνος Μεχμέτ Στ’, γνωστός ως Σουλτάνος Βαχιντεντίν, ήταν ο τελευταίος ηγεμόνας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που συγκέντρωσε στο πρόσωπό του τόσο το αξίωμα του Σουλτάνου όσο και εκείνο του Χαλίφη. Η βασιλεία του σηματοδότησε το δραματικό τέλος μιας δυναστείας που διήρκεσε πάνω από έξι αιώνες.
Αν και ο Σουλτάνος Βαχιντεντίν ήταν ο τελευταίος de facto κυβερνών Σουλτάνος, ο διάδοχος και εξάδελφός του, Αμπντουλμετζίτ Εφέντι, λειτούργησε για ένα σύντομο διάστημα μετά την κατάργηση του σουλτανάτου μόνο ως πνευματικός ηγέτης (Χαλίφης), χωρίς καμία κοσμική εξουσία.
Καταγωγή και Οικογένεια του Σουλτάνου Βαχιντεντίν
Ο Σουλτάνος Μεχμέτ Στ’ προερχόταν από την περίφημη δυναστεία του Οίκου των Οσμάν. Ήταν γιος του Σουλτάνου Αμπντουλμετζίτ Α’ και εγγονός του Σουλτάνου Μαχμούτ Β’. Η γενεαλογία του φτάνει μέχρι τον Οσμάν Α’, τον ιδρυτή της αυτοκρατορίας, την ιστορία του οποίου μπορείτε να εξερευνήσετε στον Οδηγό για το Σογούτ.
Ο Σουλτάνος Βαχιντεντίν παντρεύτηκε αρκετές φορές κατά τη διάρκεια της ζωής του. Μεταξύ των συζύγων του ήταν:
- Nazikeda Kadın: Η πρώτη του σύζυγος και κύρια σύντροφος, με την οποία απέκτησε τρεις κόρες (Fenire, Fatma Ulviye, Rukiye Sabiha).
- İnşirah Hanım
- Müveddet Kadın: Μητέρα του μοναδικού του γιου, του πρίγκιπα Mehmed Ertuğrul.
- Nevvare Hanım
- Nevzad Hanım
Η ζωή του Σουλτάνου Βαχιντεντίν πριν από την άνοδο στο θρόνο
Ο Σουλτάνος Βαχιντεντίν γεννήθηκε στις 14 Ιανουαρίου 1861 στο Παλάτι Ντολμάμπαχτσε της Κωνσταντινούπολης. Βίωσε νωρίς μεγάλες απώλειες: ο πατέρας του πέθανε όταν εκείνος ήταν μόλις πέντε μηνών, ενώ έχασε και τη μητέρα του, Gülüstü Kadın Efendi, σε ηλικία τεσσάρων ετών. Στη συνέχεια ανατράφηκε από τη μητριά του, Şayeste Hanım.
Εκπαίδευση και Ενδιαφέροντα
Στα νιάτα του, ο Μεχμέτ παρακολουθούσε κρυφά με φίλους του διαλέξεις σε μεντρεσέδες (θρησκευτικές σχολές) και έπαιρνε ιδιαίτερα μαθήματα. Αυτή η κατάρτιση του προσέφερε βαθιά γνώση σε θρησκευτικά ζητήματα, η οποία του φάνηκε χρήσιμη αργότερα ως Σουλτάνος και Χαλίφης. Αν και οι εποχές έχουν αλλάξει, οι Σπουδές στην Τουρκία παραμένουν ένας σημαντικός τομέας πολιτιστικής ανταλλαγής.
Μελέτησε το ισλαμικό δίκαιο (Σαρία), την ερμηνεία του Κορανίου, τις επιστήμες των Χαντίθ, καθώς και Αραβικά και Περσικά. Επιπλέον, έδειξε ενδιαφέρον για τον Σουφισμό και συμμετείχε σε κύκλους διδασκαλίας του τάγματος Νακσμπαντί.
Πέρα από τη θεολογία, το πάθος του ήταν οι τέχνες. Έκανε μαθήματα σε διάφορους κλάδους, διάβαζε πολύ και ανέπτυξε ιδιαίτερο ταλέντο στην καλλιγραφία και τη μουσική. Ήταν χαρισματικός καλλιγράφος και συνέθεσε αρκετά μουσικά κομμάτια, γεγονός που υπογραμμίζει την πολιτιστική του ευρυμάθεια.
Τα χρόνια της βασιλείας: Μια αυτοκρατορία στο χείλος του γκρεμού
Ο Μεχμέτ Στ’ ανέβηκε στον θρόνο στις 4 Ιουλίου 1918, μετά τον θάνατο του αδελφού του, Μεχμέτ Ε’ Ρεσάντ. Εκείνη τη στιγμή, η Οθωμανική Αυτοκρατορία βρισκόταν ήδη σε καταστροφική κατάσταση, έχοντας χάσει τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο στο πλευρό των Κεντρικών Δυνάμεων.
Πρωταρχικός στόχος του νέου Σουλτάνου ήταν να τερματίσει τον πόλεμο και να οδηγήσει το κράτος έξω από τη σύγκρουση με τις ελάχιστες δυνατές απώλειες, αφού η αυτοκρατορία είχε ήδη υποστεί τεράστιες καταστροφές.
Λίγο μετά την ανάληψη της εξουσίας, στις 30 Οκτωβρίου 1918, υπογράφηκε η Ανακωχή του Μούδρου. Αυτή η συνθήκη είχε ολέθριες συνέπειες: οι συμμαχικές δυνάμεις κατέλαβαν την Κωνσταντινούπολη και πήραν τον έλεγχο των στρατηγικής σημασίας Στενών (Βόσπορος και Δαρδανέλια), καθώς και σημαντικών φρουρίων. Η άλλοτε πανίσχυρη αυτοκρατορία ουσιαστικά αφοπλίστηκε.
Ως αποτέλεσμα της ανακωχής, ο οθωμανικός στρατός αποστρατεύτηκε. Λιμάνια, σιδηρόδρομοι και επικοινωνίες περιήλθαν υπό συμμαχικό έλεγχο. Στον Καύκασο, τα οθωμανικά στρατεύματα αναγκάστηκαν να αποσυρθούν στα προπολεμικά σύνορα.
Σουλτάνος Βαχιντεντίν και Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ
Μετά τη συνθηκολόγηση, ο Σουλτάνος έστειλε τον Μουσταφά Κεμάλ Πασά (τον μετέπειτα Ατατούρκ) ως επιθεωρητή στρατιάς στην Ανατολική Ανατολία. Επίσημα, η εντολή ήταν η αποκατάσταση της τάξης και η επιβολή των όρων των Συμμάχων. Ωστόσο, αυτή η αποστολή έγινε η σπίθα για τον Τουρκικό Πόλεμο της Ανεξαρτησίας.
Οι ιστορικοί διαφωνούν μέχρι σήμερα για τις ακριβείς προθέσεις του Σουλτάνου. Ενώ κάποιες πηγές τον παρουσιάζουν ως πολέμιο του εθνικού κινήματος, άλλες αναφέρουν μια κρίσιμη συνομιλία στο Παλάτι Γιλντίζ πριν από την αναχώρηση του Μουσταφά Κεμάλ. Σύμφωνα με μαρτυρίες που επιβεβαίωσε αργότερα και ο ίδιος ο Ατατούρκ, ο Σουλτάνος του είπε:
Πασά, έχεις υπηρετήσει το κράτος πολλές φορές μέχρι τώρα. Μπορείς να σώσεις τη χώρα!
Ανεξάρτητα από την αρχική πρόθεση, ο Μουσταφά Κεμάλ Πασά χρησιμοποίησε αυτή τη θέση για να οργανώσει την αντίσταση κατά της κατοχής. Ίδρυσε τη Μεγάλη Εθνοσυνέλευση στην Άγκυρα, η οποία απέρριψε την ανακωχή και δεν αναγνώριζε πλέον την εξουσία της κυβέρνησης της Κωνσταντινούπολης.
Οι εντάσεις κλιμακώθηκαν όταν η κυβέρνηση της Κωνσταντινούπολης, υπό την πίεση των Βρετανών, ίδρυσε την «Kuvâ i İnzibâtiyye» (Δυνάμεις Τάξης) για να πολεμήσει το εθνικό κίνημα («Kuvâ yi Milliye»). Αυτό οδήγησε σε βαθιά ρήξη μεταξύ του Σουλτανάτου στην Κωνσταντινούπολη και του εθνικού κινήματος στην Άγκυρα.
Στις 10 Αυγούστου 1920, η κυβέρνηση του Σουλτάνου υπέγραψε τη Συνθήκη των Σεβρών, η οποία προέβλεπε τον διαμελισμό της Ανατολίας μεταξύ των νικητριών δυνάμεων. Η κυβέρνηση στην Άγκυρα απέρριψε κατηγορηματικά αυτή τη συνθήκη και πολέμησε με επιτυχία για την ανεξαρτησία, οδηγώντας τελικά στην ίδρυση της σύγχρονης Τουρκίας.
Κατάργηση του Σουλτανάτου και Εξορία
Μετά τη νίκη στον Πόλεμο της Ανεξαρτησίας, η Μεγάλη Εθνοσυνέλευση της Τουρκίας κατάργησε επίσημα το Σουλτανάτο την 1η Νοεμβρίου 1922. Με αυτόν τον τρόπο έληξε η πολιτική εξουσία των Οθωμανών, μια κίνηση που θα επηρέαζε αργότερα όλο Το Τουρκικό Σύνταγμα και τη δομή του κράτους.
Στις 17 Νοεμβρίου 1922, ο Σουλτάνος Βαχιντεντίν εγκατέλειψε την Κωνσταντινούπολη επιβαίνοντας στο βρετανικό πολεμικό πλοίο HMS Malaya. Ταξίδεψε αρχικά στη Μάλτα και αργότερα εγκαταστάθηκε στην ιταλική Ριβιέρα.
Λίγο μετά την αναχώρησή του, στις 19 Νοεμβρίου 1922, η Εθνοσυνέλευση εξέλεξε τον εξάδελφό του, Αμπντουλμετζίτ Εφέντι, ως νέο Χαλίφη. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι ο Αμπντουλμετζίτ λειτούργησε μόνο ως θρησκευτικός ηγέτης, ενώ ο Μεχμέτ Στ’ Βαχιντεντίν έμεινε στην ιστορία ως ο τελευταίος Σουλτάνος.
Στην εξορία, ο Μεχμέτ Στ’ διαμαρτυρήθηκε για αυτές τις εξελίξεις, δηλώνοντας ότι δεν είχε παραιτηθεί ούτε από το Σουλτανάτο ούτε από το Χαλιφάτο. Ωστόσο, τα τελευταία του χρόνια χαρακτηρίστηκαν από πολιτική απομόνωση.
Ο θάνατος του τελευταίου Οθωμανού Σουλτάνου
Ο Σουλτάνος Βαχιντεντίν πέθανε στις 16 Μαΐου 1926 στο Σανρέμο της Ιταλίας από καρδιακή ανεπάρκεια. Ο θάνατός του επισκιάστηκε από οικονομικές δυσκολίες. Η κόρη του, Σαμπιχά Σουλτάν, αντιμετώπισε μεγάλες δυσκολίες στη συγκέντρωση των χρημάτων για την κηδεία και την εξόφληση των χρεών, με αποτέλεσμα το φέρετρο του Σουλτάνου να κατασχεθεί προσωρινά, πριν τελικά καταφέρει να ενταφιαστεί στη Δαμασκό.
Σήμερα, η ιστορία του Σουλτάνου Βαχιντεντίν θυμίζει την περίπλοκη μετάβαση από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στη σύγχρονη Δημοκρατία, τη γέννηση της οποίας τιμούμε στις εθνικές εορτές της γείτονος χώρας.
