Inhoudsopgave
De Ottomaanse sultan Mehmed VI, beter bekend als Sultan Vahdettin, was de laatste heerser van het Ottomaanse Rijk die zowel het sultanaat als het kalifaat in één persoon verenigde. Zijn regeerperiode markeerde het dramatische einde van een dynastie die meer dan zes eeuwen had standgehouden.
Hoewel Sultan Vahdettin de laatste de facto regerende sultan was, fungeerde zijn opvolger en neef, Abdülmecid Efendi, na de afschaffing van het sultanaat nog korte tijd als spiritueel leider (kalief), zonder enige wereldlijke macht uit te oefenen.
Afkomst en familie van Sultan Vahdettin
Sultan Mehmed VI stamde af van de prestigieuze dynastie van het Huis van Osman. Hij was de zoon van Sultan Abdülmecid I en de kleinzoon van Sultan Mahmud II. Zijn stamboom is direct terug te voeren tot Osman I, de stichter van het rijk, wiens wortels liggen in de historische stad Söğüt, de bakermat van de dynastie.
Sultan Vahdettin was gedurende zijn leven meerdere malen getrouwd. Tot zijn echtgenotes behoorden:
- Nazikeda Kadın: Zijn eerste vrouw en hoofdechtgenote, met wie hij drie dochters kreeg (Fenire, Fatma Ulviye, Rukiye Sabiha).
- İnşirah Hanım
- Müveddet Kadın: Zij was de moeder van zijn enige zoon, prins Mehmed Ertuğrul.
- Nevvare Hanım
- Nevzad Hanım
Het leven van Sultan Vahdettin voor zijn troonsbestijging
Sultan Vahdettin werd geboren op 14 januari 1861 in het Dolmabahçe paleis in Istanbul. Hij kreeg al vroeg te maken met zware verliezen: zijn vader, Sultan Abdülmecid I, stierf toen Vahdettin pas vijf maanden oud was. Ook zijn moeder, Gülüstü Kadın Efendi, verloor hij op vierjarige leeftijd. Hij werd daarna opgevoed door zijn stiefmoeder Şayeste Hanım.
Opleiding en interesses
In zijn jeugd bezocht Mehmed stiekem met vrienden colleges aan de madrassa (religieuze hogeschool) en nam hij privélessen. Deze opleiding gaf hem een diepgaande kennis van religieuze zaken, wat hem later als sultan en kalief goed van pas kwam.
Hij bestudeerde het islamitisch recht (sharia), de Koranexegese, de Hadith wetenschappen en de Arabische en Perzische taal. Daarnaast was hij geïnteresseerd in het soefisme en bezocht hij bijeenkomsten van de Naqshbandi orde.
Naast theologie lag zijn passie bij de kunsten. Hij kreeg les in verschillende disciplines, las veel en ontwikkelde een bijzonder talent voor kalligrafie en muziek. Hij was een begaafd kalligraaf en componeerde diverse muziekstukken, wat zijn culturele veelzijdigheid onderstreept. Voor reizigers die de historische sfeer van deze periode willen proeven, is een bezoek aan de regio rond de oude hoofdsteden, zoals beschreven in onze Söğüt reisgids, zeer aan te bevelen.
De regeringsjaren: Een rijk aan de afgrond
Mehmed VI besteeg de troon op 4 juli 1918 na het overlijden van zijn broer Mehmed V ReÅŸad. Op dat moment verkeerde het Ottomaanse Rijk al in een catastrofale toestand, aangezien het de Eerste Wereldoorlog aan de zijde van de Centrale Mogendheden had verloren.
Het hoofddoel van de nieuwe sultan was om de oorlog te beëindigen en de staat met zo min mogelijk verliezen uit het conflict te leiden, nadat het rijk reeds enorme verwoestingen had ondergaan.
Kort na zijn machtsovername werd op 30 oktober 1918 de Wapenstilstand van Mudros ondertekend. Dit verdrag had verwoestende gevolgen: de geallieerde strijdkrachten bezetten Istanbul en namen de controle over de strategisch belangrijke zeestraten (Bosporus en Dardanellen) en belangrijke vestingen over. Het eens zo machtige rijk werd feitelijk machteloos gemaakt.
Als gevolg van de wapenstilstand werd het Ottomaanse leger gedemobiliseerd. Havens, spoorwegen en communicatielijnen vielen onder geallieerde controle. In de Kaukasus moesten de Ottomaanse troepen zich terugtrekken achter de vooroorlogse grenzen.
Sultan Vahdettin en Mustafa Kemal Atatürk
Na de overgave stuurde de sultan Mustafa Kemal Pasja (de latere Atatürk) als legerinspecteur naar Oost Anatolië. Officieel was de opdracht om de orde te herstellen en de voorwaarden van de geallieerden af te dwingen. Echter, deze missie werd de vonk voor de Turkse Onafhankelijkheidsoorlog.
Historici debatteren tot op de dag van vandaag over de exacte bedoelingen van de sultan. Terwijl sommige bronnen hem afschilderen als een tegenstander van de nationale beweging, maken andere melding van een cruciaal gesprek in het Yıldız paleis voor het vertrek van Mustafa Kemal. Volgens overleveringen die ook Atatürk later bevestigde, zei de sultan tegen hem:
Pasja, u heeft de staat tot nu toe vele malen gediend. U kunt het land redden!
Ongeacht de oorspronkelijke intentie, gebruikte Mustafa Kemal Pasja deze positie om het verzet tegen de bezetting te organiseren. Hij richtte de Grote Nationale Vergadering op in Ankara, die de wapenstilstand verwierp en de autoriteit van de regering in Istanbul niet langer erkende.
De spanningen liepen op toen de regering in Istanbul, onder druk van de Britten, de “Kuvâ i Ä°nzibâtiyye” (ordetroepen) oprichtte om de nationale beweging (“Kuvâ yi Milliye”) te bestrijden. Dit leidde tot een diepe breuk tussen het sultanaat in Istanbul en de nationale beweging in Ankara.
Op 10 augustus 1920 ondertekende de regering van de sultan het Verdrag van Sèvres, dat de opdeling van Anatolië onder de overwinnende mogendheden voorzag. De regering in Ankara weigerde dit verdrag strikt en vocht succesvol voor onafhankelijkheid, wat uiteindelijk leidde tot de stichting van de moderne Republiek Turkije.
Afschaffing van het sultanaat en ballingschap
Na de overwinning in de Onafhankelijkheidsoorlog schafte de Grote Nationale Vergadering van Turkije op 1 november 1922 het sultanaat officieel af. Daarmee kwam er een einde aan de politieke macht van de Ottomanen.
Op 17 november 1922 verliet Sultan Vahdettin Istanbul aan boord van het Britse oorlogsschip HMS Malaya. Hij reisde eerst naar Malta en vestigde zich later aan de Italiaanse Rivièra.
Kort na zijn vertrek, op 19 november 1922, koos de Nationale Vergadering zijn neef Abdülmecid Efendi tot de nieuwe kalief. Het is belangrijk te benadrukken dat Abdülmecid alleen nog als religieus hoofd fungeerde, terwijl Mehmed VI Vahdettin als de laatste sultan de geschiedenis in ging.
In ballingschap protesteerde Mehmed VI tegen deze ontwikkelingen en verklaarde dat hij noch afstand had gedaan van het sultanaat, noch van het kalifaat. Zijn laatste jaren werden echter gekenmerkt door politiek isolement.
Dood van de laatste Ottomaanse sultan
Sultan Vahdettin overleed op 16 mei 1926 in Sanremo, Italië, aan hartfalen. Zijn dood werd overschaduwd door financiële nood. Zijn dochter Sabiha Sultan had grote moeite om het geld voor de begrafenis bijeen te brengen en de schulden af te lossen, waardoor de kist van de sultan tijdelijk in beslag werd genomen voordat hij uiteindelijk in Damascus kon worden bijgezet.
Tegenwoordig herinnert de geschiedenis van Sultan Vahdettin aan de complexe overgang van het Ottomaanse Rijk naar de moderne republiek, een transitie die we vandaag de dag herdenken tijdens de nationale feestdagen in Turkije.
